کشوری که درصدد حفظ منافع ژئوپولتیک خود باشد زیرساختهای لجستیکی خود را توسعه میدهد. انواع کریدورهایی که در کشورهای مختلف به وجود آمده و یا در حال راهاندازیست از جمله این زیرساختها محسوب میشود.
به طور مثال کریدور جدیدی که همین الان در مجاورت با ایران در حال راهاندازی است از ترکیه به سمت اقلیم کردستان کشیده میشود و از آنجا به بندر فاو خواهد رسید. بندر فاوی که به سرعت در حال توسعه پیدا کردن است. و می توان گفت توسعه این بندر به مراحل پایانی نزدیک شد و امکان دسترسی آسان به موقعیت آبی خلیج فارس را برای کشورهای ذینفع و سرمایه گذاران غربی فراهم میکند.
عراق و ترکیه هر دو همسایه ما هستند اما کسی در مورد آن کریدور جدیدی که با محوریت این دو کشور در حال راهاندازیست حساسیت ندارد. در حالی که همان نگاه و تحلیل نظریه پردازان کریدور زنگزور، این کریدور هم از قسمت غرب کشور در حال اجرا بوده و به نوعی منافع و موقعیت ژئوپولتیک ما را تهدید میکند. چرا از آن سخن و تحلیلی به میان نمی آید ؟؟؟؟؟؟
البته من به عنوان یک تحلیلگر حوزه اقتصادی، خوشحال نیستم که چنین کریدورهایی چه در زنگزور و چه در کشورهای همسایه ایران در محدوده غرب کشور و شمال بازگشایی شود اما نباید بجای تدبیری همچون اقدامات مشابه رقابتی و تعیین راهبردهای مدیریت تبدیل تهدید به فرصت غافل شد. زیرا موقعیت کشور ایران با اقدامات توسعه زیرساختی برجستهتر خواهد شد نه با ادعاهایی که همچون آب در آفن کوبیدن باشد .
ما اجرای مهمترین خط ریلی رشت به آستارا را معطل نظریه های تخیلی کردیم و توجه ای به توسعه زیرساخت حمل و نقل ریلی و توسعه ترانزیت نداریم و به بعد دیگران میگوئیم شما در کشورتان زیرساخت های لجستیکی و ترانزیتی و اقتصادی ایجاد نکنید !!!!!!!!!
اما در مورد سفر ولادمیر پوتین رییس جمهور روسیه به کشور آذربایجان آن چیزی که بسیار جالب است این است که هیچ منبع رسمی اعلام نکرده که پوتین به آذربایجان سفر کرده و در آنجا برای بازگشایی کریدور زنگزور و کنارگذاشتن ایران تلاش کرده است.
در واقع حرفی که وی زده این است که گفته؛
۱- تاکید داشتن به پایبندی قرارداد همکاری امنیتی و دفاعی و اقتصادی و زیست محیطی و اجتماعی دو کشور که پس قرارداد بین ترکیه و آذربایجان منعقد و بلافاصله روسیه در سال ۲۰۲۲ میلادی با آذربایجان امضاء کرد که خودش یک اقدام مثبت بود.
۲- تاکید پوتین به اینکه کریدور شمال و جنوب که خط ریلی آستارا به رشت بخش مهم آن است را بعنوان اصلی ترین راهبرد عنوان کرد.
۳- طبیعتا رئیس جمهور آذربایجان باید در خصوص اهمیت زنگزور اظهار نظر و مذاکره میکرد و پوتین هم تاکید کرد اگر دو کشور ارمنستان و آذربایجان به دنبال دستیابی به یک توافق هستند تا این کریدور اجرایی شود اما همسایگان هم در این مورد حقوقی دارند و باید منافع همسایگان هم در نظر گرفته شود.
این در واقع همان حرفی است که ایران هم میزند. با این حال در داخل ایران شاهدیم آن رسانههایی که تحت تاثیر جریان پروپاگاندای غرب هستند و در راستای روسیه هراسی، سخنان پوتین را تحریف کردند و این خبر را وارونه اشاعه میدهند. در حالیکه به هیچ عنوان چنین چیزی نیست و پوتین ایران را کنار نخواهد گذاشت. بحث کریدورها در چهارچوب سند رسمی راهبردی روسیه تعریف شده و مصوبه مجلس روسیه را تحت عنوان سند توسعه اقتصادی با همسایگان داراست.
همه میتوانند با کمی جست و جو در اینترنت، سند ۸ نوامبر ۲۰۱۷ شماره ۲۴۶۹ روسیه را مطالعه کنند و ببیند که روسیه برای اینکه کریدور شمال جنوب فعال باشد چه امتیازاتی به ایران داده است. و حتی منابع مالی احداث خط ریلی رشت به آسنارا را تامین میکنند.
یکی دیگر از امتیازات داده شده؛ راهاندازی تجارت آزاد با ایران و اوراسیا بود که مجالس هر پنج کشور آن را تصویب کردند ولی هنوز در مجلس ما تصویب نشده است. متأسفانه نمایندگان ما در مجلس خواب هستند زیرا چنین تعللی به ضرر ایران است و پذیرفتنی نیست. همراهی و حمایت از ایران در عضویت بریکس و شانکاهی و نظایر…
اگر ما به دنبال توسعه اقتصادی و موقعیت ژئوپولتیک و تثبیت و تقویت جایگاه ایران هستیم این استراتژی مهم بدون زیرساخت و موافقتنامههای تجاری امکانپذیر نیست. در همان سند رسمی که دولت روسیه در سال ۲۰۱۷ مصوب کرد نوشت که برای روابط اجتماعی و فرهنگی، توسعه همکاری مشترک در حوزه اقتصاد دریامحور، صنعت توریسم ، برخورداری از مزایای اوراسیا و غیره با ایران برنامه های برد-برد دارد.
متأسفانه وزارت بازرگانی و مجلس ایران تاکنون در خصوص راهاندازی تجارت آزاد با اوراسیا ضعف بزرگی نشان دادهاند و آن را به تصویب نرساندهاند تا از طریق آن ۹۰ درصد کالاهایی که میخواهد از ایران به روسیه صادر شود از تعرفه ترجیحی برخوردار شوند.
اما در مورد کریدور زنگزور، سوال من از برخی کارشناسان و مسئولان دولتی ، روزنامهنگاران، اقتصاددانان و کارشناسانی که جریان روسیه هراسی را در ایران دنبال میکنند این است که چرا مواردی مانند عدم احداث خط ریلی رشت به آستارا را مطالبه نمیکنند؟ چرا صدا و سیمای ملی در این بخش کوتاهی دارد؟ یکسال و چند ماه از موافقتنامه آن گذشته است و اگر واقعا ما دنبال این هستیم که موقعیت ژئوپلتیک ایران را تثبیت و تقویت کنیم باید زیرساختهای کریدوری و لجستیکی فراهم شود.
متأسفانه همانطور که خائنان در وزارت دفاع و دبیرخانه شورای امنیت ملی قبلا نفوذ کرده بودند حتما در وزارت راه و وزارت بازرگانی هم نفوذیهایی هستند که اجازه نمیدهند اقتصاد کشور ایران شکل بگیرد.
اگر قرار است ما با دنیا مذاکره کرده و توافق کنیم باید یک ظرفیت قدرت دیپلماسی قوی ایجاد کنیم. برای این امر یا باید قدرت نظامی قوی و بازدارنده باشد که از این امر برخورداریم و بطور موازی باید از قدرت اقتصادی برخوردار شویم زیرا تنها در چنین وضعیتی است که ایران میتواند یک دیپلماسی قوی برای مذاکره در اختیار داشته باشد.
بدون تعارف باید بگوییم در حال حاضر بین مردم و نظام فاصله قهری ایجاد شده، مفسدان و رانتخواران اقتصادی باعث شدند مشکلات اقتصادی آنقدر به مردم فشار بیاورد که تولید، صادرات و واردات و معیشت مردم تخریب شود و موجبات نارضایتی مردم را فراهم و به قدرت اجتماعی ضربه های سنگینی وارد کردند .
دشمن قصد دارد برای ایران در مسیر توسعه زیرساختها، حالت بازدارندگی ایجاد کند و روابط ایران با همسایگان را خراب کند. در این میان خائنانی هم هستند که مدام در حال ایجاد بدبینی هستند.
کریدور زنگزور برای ایران هدف نیست. ایران همین حالا نیز سه مرز زمینی با کشور جمهوری آذربایجان دارد و اصلا مشکلی برای صادرات ندارد. در مورد ارمنستان هم باید بگویم اگر قرار است زنگزور، راه ایران را قطع کند پذیرفتنی نیست و چنین تفکری نیز مشاهده نشده و این اتفاق نیز هیچگاه نخواهد افتاد.
این کریدور نقش چندانی در تجارت خارجی ایران ندارد اما بحث در اینجا بحث ژئوپلتیک مطرح است و به دیپلماسیها برمیگردد و کلا فعال شدن زنگزور یا عدم فعال شدن آن به بخش تجاری ارتباطی پیدا نمیکند زیرا حتی یک درصد صادرات ایران از این کریدور انجام نمیشود. روابط ایران و ارمنستان نیز آنقدر عمیق است که روابط مان با این کریدور قطع شدنی نخواهد بود.
* فعال اقتصادی و کارشناس اقتصادی در امور روسیه